| Big Smokey Valley Shoshone |
caanku “rightly, properly, well” |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Cahuilla |
chepe/v |
|
|
loan direction unknown |
|
|
|
|
|
|
|
S&H 1979 |
| Chemehuevi |
tyvi/samp(a) V |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Chumash Barbareno |
7inu “de veras”, be.true |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
Wash 2001:128,181 |
| Chumash Cruzeno |
lyqshta |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
JPH |
| Chumash Ineseno |
7inu-Vch |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
A79, 278 |
| Chumash Obispeno |
ts'imyji7 “verdadero” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
JPH |
| Chumash Ventureno |
washych “good, true, right”, washe7e7ech “pura verdad” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
JPH |
| Cocopa |
nyxany “truly” |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Comanche |
tokwetY “exact, proper, just right” |
|
|
loan into protolanguage |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Cupeño |
icha:/m |
[Ɂitʃáam] |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Esselen |
efes |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
Shaul 1995:230 |
| Gabrielino |
CHM hi/yah-hah/-re “right” (vs wrong) |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Iipay 'Aa |
'ehan |
[Ɂəˈxan̯] |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Kawaiisu |
tyvi-shyvi “it is true” |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Kiliwa |
chpiiy 49 “recto” |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Kitanemuk |
mymk |
|
|
loan |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Lake Miwok |
7eme/ene |
|
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Luiseño |
7a-Su:n (lit. “its-heart”) |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Maidu |
hapa/ “of course, precisely” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Mojave |
7ahot= “good, correct”, chava'oor= “right, correct”, kuva'or= “right, correct” |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| Mutsun |
aamane “indeed, truly; “it is the truth” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
NW (JPH) |
| Nisenan |
mydyk “true”; |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Northern Paiute |
toki |
|
|
loan direction unknown |
|
|
|
|
|
|
|
Thornes 03:128 |
| Northern Sierra Miwok |
ny:ma:tu- |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Plains Miwok |
welwel |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Salinan A |
(k)esnA/h “true” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Salinan M |
tse'e 'truly' |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
Mason 1918:153 |
| Seri (Comcaac) |
miizj “correctly” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Serrano |
mym-q (vi) |
|
|
loan |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Southern Paiute |
togi “just, right” |
|
|
loan direction unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Southern Sierra Miwok |
cytyH- |
|
|
loan direction unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Southern Ute |
tog'oi7itY |
|
|
loan direction unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Tübatulabal |
ty/wwy “rightly” |
|
|
loan |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Tümpisa Shoshone |
tokwi” |
|
|
loan direction unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Wappo |
mehnit'a |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Washo |
i/:shib |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
J269 |
| Western Mono |
tybizitusU “it's true” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Wintu |
caluma |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Yavapai |
vlwi_ “right, correct, proper”, lwi/ “correct” |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Yokuts Yawdanchi |
me\'tc (me:7ch) |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
K07:272 |
| Yokuts Yowlumne |
mizhna' “indeed, surely” |
|
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
K 1963, N 1944 |
| Baniwa |
háapee |
háapee |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Carijona |
aere (M2000) |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Cubeo |
nurino (identical with right) |
nuɾino |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Dâw |
xuúp |
xǔp |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Desano |
diaye (identical with the lexical entry of right) |
diaje |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Eñepa |
t-ah-se ehke (IDS) |
t-ah-se ehke (IDS) |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Hodï |
|
ʰtɨboiʰya |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Waorani |
dõ ĩte |
|
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Hup |
dɔʔkěy |
dɔʔkěj |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Kakua |
|
job3op3-diʔ4 [H&R] |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Makushi |
yairɨ (IDS) |
yairɨ (IDS) |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Nheengatu |
até (from eté= verdadeiro) |
atɛ (from ɛtɛ= verdadeiro) |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Nukak |
|
huɛʔ2 |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Maihiki |
iti ja |
ĩti xã |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Pemon |
dairen (A1981); suraipan (M2000) |
daiɾen (A1981) |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Sikuani |
|
xanía-hai (mean, 'decir la verdad' - 'tell the truth' |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tariana |
hápea |
hápea |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tukano |
waro |
waro |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Kotiria |
potocã (Waltz) |
potokã (Waltz) |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Yanomami |
peheti |
peheti |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Yukuna |
kewákaje |
kewákahe |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Yuhup |
hub' |
hub' |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Gajirrabeng |
yijeng |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Gurindji |
yijarni |
|
|
loan |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Kija |
yijiya- |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Miriwung |
yijibbe |
|
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
|
| Walmajarri |
mapun |
|
|
loan |
|
|
Nyikina |
|
|
|
|
|
| Achagua |
jáawa |
jáawa |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Piapoco |
báisíiri iyú 'truly' |
báisíiri ijú 'truly' |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Wapishana |
miʃu |
miʃu |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Wayuu |
|
ana-sɨ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Paresi |
alitere |
alitere |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Ignaciano |
|
tatupiru |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Trinitario |
|
tsʔax |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Waurá |
kamalažɨ; c̷ama; awɨžɨ (the first two are listed under "true", the latter under "correct/right") |
kamalažɨ; ¢ama; awɨžɨ |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Cha'palaa |
|
'ʔura ~ 'uwa; 'šili |
|
|
|
|
|
|
|
|
Latter also means 'straight, in a line' 12.840. |
See Language page |
| Bora |
ímí, tʰeʔtḯxïkʰo, tsʰaímiyé |
ímí, tʰɛʔtɯ́xɯkʰo, tsʰaímijέ |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Muinane |
tḯkkóβo-bo, míyáá-no |
tɯ́kkóβo-bo, míjáá-no |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Apalai |
nymyry |
nɨmɨrɨ |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Wayana |
mïhen |
mɨhen |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tiriyó |
aerë |
aerǝ |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Wai Wai |
t-akɨh-so / yaaro |
t-akɨh-so / yaaro |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Waimiri Atroari |
djapyma |
djapɨma |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Yukpa |
ayinopnecha, jetáhera, jetájeraya, muej, namoraska, ochore, ochuru, senar, setáseranye, sénar, sévar, yai, yaye, yayempe, yayino, yayonopo, yupuke, yupunkanap |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Muisca |
ocasa |
okasa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Barí |
|
ããkai |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Northern Emberá |
hippá nṹmʉ, kĩrápe |
hippá nṹmʉ, kĩrápe |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Epena |
|
'pia |
|
|
|
|
|
|
|
|
Also means 'good'. |
See Language page |
| Guayabero |
|
dieʧpáˀ (means, 'decir la verdad' - 'tell the truth') |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Macaguan |
|
wɨ́ne |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Cuiva |
|
béta, xáinjei |
correcto, correct |
|
|
|
|
|
|
|
|
Huber & Reed 1992:344 |
| Cofán |
ñoa´me |
ɲoaʔmɛ |
|
|
|
|
|
|
|
|
phonemic transcriptions are ESTIMATIONS |
See Language page |
| Páez |
paz |
paz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Urarina |
esi ɲae |
esi ɲae |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Camsa |
tɕabá |
tɕabá |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Andoke |
ʌhʌta (truthfully) |
ʌhʌta (truthfully) |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Pumé |
tʰamõ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Puinave |
oi-bɨ-tep |
oi-bɨ-tep |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Ashuar |
nekás |
nɨkas |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Huambisa |
nekas |
nɨkas |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Aguaruna |
dekás |
dɨkas |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Matses |
abimbo |
abimbo |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Katukina |
|
i-βi-s-aʔi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Yaminahua |
|
čʰa-dɛ-rĩ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Chácobo |
haʔano, haβiha (the former is listed under "correct, right", the latter under "true") |
haʔano, haβiha (the former is listed under "correct, right", the latter under "true") |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Yagua |
sitenu |
sı̃tenu |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Southern Pastaza Quechua |
shutipa |
ʃutipa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Ingá |
sutipa |
sutipa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Napo Lowland Quichua |
sirtu (Spanish loan) |
siɾtu |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Quechua Ayacuchano |
cheqan |
tʃeqan |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Piaroa |
ɨ'co'peɨ'nE, co'peɨ'nE' (K76) |
ɨʔtsoʔpeɨʔnæ, coʔpeɨʔnæʔ |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Sáliva |
õõcha |
õːʧa |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Bará |
|
keo'ro |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Barasano |
ríóho |
ríóho |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Carapana |
'ká-ríape, -ríta |
'ká-ríape, -ríta |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Makuna |
rioho |
rioho |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Waikhana |
ke'oro |
ke'oro |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Siriano |
di'ájé |
diʔájé |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tanimuca |
ri'ta |
ri'ta |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tatuyo |
ríape |
ríape |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tuyuka |
diabã'kɨ |
diabãʔkɨ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Waimaja |
ã́'jṹ, ã́'jṹ-ro |
ã́ʔjṹ, ã́ʔjṹ-ro |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Koreguaje |
joremachʉ'oku |
xoremadʒʉʔoku |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Siona |
te'e ruiñe |
teʔe ruiɲe |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Secoya |
cosoma'ñe |
kɔsɔmaʔñɛ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Kokama |
atsimin |
atsimin |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Wayampi |
ɛʔɛ |
ɛʔɛ |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Aché |
|
ǰãpã-yãdɨ |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Paraguayan Guaraní |
|
oĩporã; h-eko-katu; h-eko-porã |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Sirionó |
boc̷epi |
boc̷epi |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Kamayurá |
ɑjetewɑt, ajete |
ɑjetewɑt, ajete |
|
inheritance |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Ocaina |
jaanchonó |
hããčõó |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Nɨpode Witoto |
ha.ḯ.kïgobe |
ha.ɯ́.kɯ̃gobɛ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Minica Witoto |
ñu.éra |
ɲu.έra |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Murui Witoto |
mare |
marɛ |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Iquito |
júura |
húura |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Záparo |
ityawraha |
itjawɾaha |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Wari |
šoʔ |
ʃoʔ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Araona |
|
haa, hememe |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Ese Ejja/Huarayo |
eʔe hohinee (Girard 1971) |
eʔe hohinee |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tacana |
|
yataḳ-ta; y-ayamaḳ-či-giɲi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Cavineña |
yoneri; poša amadʸa; kwaca-wana (G71); neri (G71) |
yoneri; poša amadʸa; kwaca-wana (G71); neri (G71) |
|
unknown |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Central Aymara |
cheqa |
čiḳa |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Kwazá |
watxi, watxiwatxi-, jananãi- |
watxi, watxiwatxi-, jananãi- |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Mosetén-Chimané |
|
'kœc̷is (f.) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Movima |
čon-lo |
tʃon-lo |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Trumai |
piʔtsʔi(-ake) |
piʔtsʔi(-ake), tsʔax(correct) |
|
unique |
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Kaingang |
mỹr, vẽnh-vĩ |
ki krow |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Djeoromitxi |
kinẽẽ |
kinẽẽ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Chipaya |
|
werara |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Mocoví |
|
y-aʔmaḳa-či-giɲi |
|
|
|
|
|
|
|
|
Lit. '3p actor-good-direct-down'. |
See Language page |
| Pilagá |
|
nakhoi |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Lengua |
|
#NAME? |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Sanapaná/Dialect Angaité |
|
akpeywomoo; akpayheemoo |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Sanapaná/Dialect Enlhet |
|
põtɨ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Wichí Lhamtés Güisnay |
|
is 'aɬoho |
|
|
|
|
|
|
|
|
Cf. 'good' 16.710. |
See Language page |
| Chorote, Iyojwa'ja |
|
ixyetiʔ |
|
|
|
|
|
|
|
|
Also means 'true' 16.660. |
See Language page |
| Maca |
|
hac̷ ɬewis |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Nivaclé |
|
yiwoy-eš-čˀe |
right, correct |
|
|
|
|
|
|
|
|
https://ids.clld.org/ |
| Ayoreo |
|
ipee'sute a'rei |
|
|
|
|
|
|
|
|
See 16.710. Means well done. |
See Language page |
| Mapudungun |
|
nor; kɨme |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Selknam |
|
ʔènyè; pˀàʔ |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
See Language page |
| Tehuelche |
|
'kˀet- |
|
|
|
|
|
|
|
|
Also means 'good' 16.710. |
See Language page |
| Lokono |
kidua |
|
true. |
|
|
|
|
|
|
|
|
DeGoeje 1928:133 |
| Kariña |
ne ro |
ne ro |
true, real |
|
|
|
|
|
|
|
|
Courtz 2010:106 |